ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಈ ಬಾರಿ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಎ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಮರಳಿ ದೊರೆಯುವುದೇ?

ನವದೆಹಲಿ: ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸರ್ಕಾರ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗ (ಎನ್‌ಎಚ್‌ಆರ್‌ಸಿ) ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸಿದೆ.

ಈ ಸಂಬಂಧ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸಂಘಟನೆಯ ಸಭೆ ಈ ವಾರ ಜಿನೀವಾದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿದೆ. ಎನ್‌ಎಚ್‌ಆರ್‌ಸಿ ‘ಎ’ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆಯೇ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಈ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದು ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ತನಿಖೆಯಲ್ಲಿ ಪೊಲೀಸ್ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯ ಉಪಸ್ಥಿತಿ, ಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ಕೊರತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳಗಳ ನಡುವೆ 2023ರಲ್ಲಿ NHRC ರೇಟಿಂಗ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಚ್‌ಆರ್‌ಸಿಯ ಮಾನ್ಯತೆ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಬುಧವಾರ ನಡೆಯುವ ಪರಿಶೀಲನಾ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟನೆ ದೊರೆಯಲಿದೆ.

ಎನ್‌ಎಚ್‌ಆರ್‌ಸಿಗೆ ಈ ಬಾರಿ ಎ ರೇಟಿಂಗ್ ನೀಡಬೇಕೋ ಅಥವಾ ಬಿ ರೇಟಿಂಗ್ ನೀಡಬೇಕೊ ಎನ್ನುವ ನಿರ್ಧಾರವು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಮಂಡಳಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಇತರ ಜನರಲ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತದಾನದ ಅಧಿಕಾರದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ.

ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಒಕ್ಕೂಟದ (GANHRI) ಉಪ ಸಮಿತಿ ಸಭೆಯು ಮೇ 1ರಂದು ನಡೆಯಲಿದೆ. 114 ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಈ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ಐದು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ಭಾಗವಾಗಿ, ಮಾನ್ಯತೆಗಳ ಉಪ ಸಮಿತಿ (ಎಸ್‌ಸಿಎ) ಬುಧವಾರ ಸಭೆ ಸೇರಲಿದೆ.

ಎನ್‌ಎಚ್‌ಆರ್‌ಸಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ನಿವೃತ್ತ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಅರುಣ್ ಕುಮಾರ್ ಮಿಶ್ರಾ ಅವರು ಕಳೆದ ವರ್ಷದ ಸಭೆಗಾಗಿ ಜಿನೀವಾಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. NHRC ಈ ವರ್ಷ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ ಮೂಲಕ ಈ ಸಭೆಗೆ ಹಾಜರಾಗುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ರಾಜ್ಯ ಇಲಾಖೆಯು ಪರಿಶೀಲನೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ವಿವಿಧ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾರ್ಗಗಳ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ವಾದವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕೆಳಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿಸಿದ ಆರೋಪವನ್ನು ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗಿರುವುದು ಇದು ಎರಡನೇ ಬಾರಿ.

1999ರಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ನಂತರ, ಭಾರತವು 2006 ಮತ್ತು 2011ರಲ್ಲಿ ಎ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. 2016ರಲ್ಲಿ, ಗುರುತಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಮುಂದೂಡಲಾಯಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಮತ್ತೆ ಎ ಸ್ಥಾನ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಕಳೆದ ವರ್ಷದ ಮಾರ್ಚ್‌ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ SCAಯ ಆರು ಅಂಶಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, NHRC ‘ಸರ್ಕಾರದ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪವಿಲ್ಲದೆ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು’ ಅನುಕೂಲಕರವಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿದೆ. ತನಿಖಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ಸಮಿತಿಯು ಟೀಕಿಸಿದೆ. ಇದು ಉದ್ದೇಶಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.

NHRC ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ

ಎನ್‌ಎಚ್‌ಆರ್‌ಸಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ, ಸಿಇಒ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ಕೇಡರ್‌ನ ಮಾಜಿ ಐಎಎಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಭರತ್ ಲಾಲ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯು ಆಯೋಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ ಎಂದು ಎನ್‌ಎಚ್‌ಆರ್‌ಸಿ ಹೇಳಿದೆ. ಮಾನ್ಯತೆಗಳ ಉಪಸಮಿತಿ (SCA) ಬಹುತ್ವ ಮತ್ತು ಲಿಂಗ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಸಹ ಗಮನಿಸಿದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗದ ಪದನಿಮಿತ್ತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಎನ್‌ಎಚ್‌ಆರ್‌ಸಿಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳೆ ಮಾತ್ರ ಇದ್ದಾರೆ. ಡಿಸೆಂಬರ್ 2023ರಲ್ಲಿ, NHRC ವಿಜಯ ಭಾರತಿ ಸಯಾನಿ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ನೇಮಿಸಿತು. ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಪದನಿಮಿತ್ತ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಇಕ್ಬಾಲ್ ಸಿಂಗ್ ಲಾಲ್ಪುರ. ಸಮಿತಿಯ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಸಮಾಜದ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಎಸ್‌ಸಿಎ ಹೇಳಿದೆ, ಭಾರತದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಒಬ್ಬ ಸದಸ್ಯನೂ ಈ ಸಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ.

ಇದಲ್ಲದೇ ಹಲವು ಸದಸ್ಯರು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರು ಎಂದು ಸ್ಥಳೀಯ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜದ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. 10 ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಐವರು ಬಿಜೆಪಿ ಅಥವಾ ಆರ್‌ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಗೆ ಸೇರಿದವರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಎಸ್‌ಸಿ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಕಿಶೋರ್ ಮಕ್ವಾನಾ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಎಸ್‌ಟಿ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಅಂತರ ಸಿಂಗ್ ಆರ್ಯ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಬಿಜೆಪಿ ಶಾಸಕ, ಬಿಜೆಪಿ ಮಾಜಿ ಸಂಸದ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಿಂದುಳಿದ ಜಾತಿಗಳ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಹಂಸರಾಜ್ ಅಹಿರ್, ಬಿಜೆಪಿ ಮತ್ತು ಆರ್‌ಎಸ್‌ಎಸ್ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಕ್ಕಳ ಹಕ್ಕುಗಳ ರಕ್ಷಣಾ ಆಯೋಗದ ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಕನೂಂಗು ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.

ಆದರೆ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರು SCAಯ ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ತಳ್ಳಿಹಾಕಿದ್ದಾರೆ. ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ಮೂಲಕ ಎಲ್ಲ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು, ಈ ಆಯ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರೂ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ವಿದೇಶಾಂಗ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವಾಲಯ ಮತ್ತು NHRC ಭಾರತದ ಮಾನ್ಯತೆ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದವು.

ಬುಧವಾರದ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ‘ಎ’ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಮತ್ತೆ ಪಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಮೂಲಗಳು ತಿಳಿಸಿವೆ. ಆದರೆ, ದೇಶದ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೊರಗಿನವರು ನೀಡುವ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸರ್ಕಾರ ಗಮನಹರಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು ಮೂಲಗಳು ತಿಳಿಸಿವೆ.

2014ರಿಂದ ಭಾರತವನ್ನು ಟೀಕಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಅನುಚಿತ ಪ್ರಭಾವವೂ ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ ಎಂದು ಆ ಮೂಲಗಳು ಟೀಕಿಸಿವೆ. ಈ ವರ್ಷದ ಮಾರ್ಚ್ 26ರಂದು, ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಶನಲ್ ಮತ್ತು ಹ್ಯೂಮನ್ ರೈಟ್ಸ್ ವಾಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ 9 ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಗುಂಪುಗಳು GANHRI ಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದವು.

ಚುನಾವಣೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜದ ಮೇಲಿನ ನಿರ್ಬಂಧಗಳು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ವಿರುದ್ಧ ತಾರತಮ್ಯ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ, ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್, ನೈಜರ್ ಮತ್ತು ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಯಾ ದೇಶಗಳ ಈ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು SCA ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದೆ.