ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಡಿವೈ ಚಂದ್ರಚೂಡ್ ಅವರು ನವೆಂಬರ್ 10 ರ ಭಾನುವಾರದಂದು ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ನಂತರ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ಹಿರಿಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾಗಿರುವ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಂಜೀವ್ ಖನ್ನಾ ಅವರು ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದಾರೆ. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಖನ್ನಾ ಅವರು ಸೋಮವಾರ ನವೆಂಬರ್ 11 ರಂದು ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದಾರೆ.
ಲಾ ಪ್ರಾಕ್ಟೀಸ್ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲ!
ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ (CJI) ಪಾತ್ರವು ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿ ಮುಗಿದ ನಂತರ, ಸಿಜೆಐಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಯಾವುದೇ ಭಾರತೀಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಸಂವಿಧಾನದ 124 (7) ರ ಪ್ರಕಾರ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಿರ್ಬಂಧವು ಪ್ರಮುಖ ನೈತಿಕ ಪರಿಗಣನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ, ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ತಮ್ಮ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯನ್ನು ಮೀರಿಯೂ ಸಹ ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
ಯಾಕೆ ಮಾಡಬಾರದು?
ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರದ ಪ್ರಾಕ್ಟೀಸ್ ಮೇಲಿನ ನಿಷೇಧವು ಬಲವಾದ ನೈತಿಕ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಕಾಪಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನ್ಯಾಯಾಂಗವು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಆಧಾರಸ್ತಂಭವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯು ಗ್ರಹಿಸಿದ ಮತ್ತು ನಿಜವಾದ ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ನಂತರ ವಕೀಲರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದು ಅವರು ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅನುಮಾನಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು.
ಕಾರಣಗಳೇನು?
- ಸಂಘರ್ಷಗಳನ್ನು ಮಾಡದಿರುವುದು: ಸಂಭಾವ್ಯ ಪಕ್ಷಪಾತಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಘರ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಂಗವು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರ ಪ್ರಾಕ್ಟೀಸ್ ಮಾಡದಂತೆ ಹೇರಲಾಗಿರುವ ನಿರ್ಬಂಧ ಹೇರಿದೆ.
- ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಘನತೆ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವುದು: ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರ ಕಾನೂನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವರ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಘನತೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ ತರಬಹುದು.
- ಅನಗತ್ಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವುದು: ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವಾಗ ದೊರೆತ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರದ ಕಾನೂನು ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದರೆ ತೀರ್ಪುಗಳ ನೈತಿಕತೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಏಳುತ್ತವೆ.
ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರ ಸಿಜೆಐ ಏನು ಮಾಡಬೇಕು?
ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದರೂ, ನಿವೃತ್ತ ಸಿಜೆಐಗಳು ಮತ್ತು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೈತಿಕ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸದೆ ಕಾನೂನು ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ:
- ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ: ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಧ್ಯಸ್ಥಗಾರರು ಅಥವಾ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳಾಗುತ್ತಾರೆ, ಅಲ್ಲಿ ಸಂಕೀರ್ಣ ಕಾನೂನು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವರ ಪರಿಣತಿಯು ಮೌಲ್ಯಯುತವಾಗಿದೆ. ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಮತ್ತು ರಾಜಿ ಕಾಯಿದೆ, 1996, (The Arbitration and Conciliation Act, 1996) ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಮಧ್ಯಸ್ಥಗಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅನುಮತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.
- ಆಯೋಗಗಳು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮಂಡಳಿಗಳು: ನಿವೃತ್ತ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗ ಅಥವಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಸಿರು ನ್ಯಾಯಮಂಡಳಿಯಂತಹ ಆಯೋಗಗಳಿಗೆ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ತೀರ್ಪಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅನುಭವವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
- ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕೊಡುಗೆಗಳು: ಅನೇಕ ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಕಾನೂನು ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೋಧನೆ, ಉಪನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದು ಅಥವಾ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
- ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆ: ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ಅಥವಾ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಮಿತಿಗಳ ಸದಸ್ಯರಂತಹ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ನೇಮಿಸಬಹುದು.
ಟೀಕೆಗಳು:
ನಿವೃತ್ತ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದು ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷದ ಪರವಾಗಿ ಎಂದಿಗೂ ಇದ್ದರು ಎಂಬ ಗ್ರಹಿಕೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಮಾಜಿ ಸಿಜೆಐ ರಂಜನ್ ಗೊಗೊಯ್ ಅವರ ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರ ರಾಜ್ಯಸಭೆಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿದ್ದು, ಅಂತಹ ಸ್ಥಾನಗಳು ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುತ್ತವೆಯೇ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಬಿಸಿ ಚರ್ಚೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.
