ದೆಹಲಿ: ದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ 25 ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ 8 ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳು ತಲಾ ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿವೆ.
ಮಹಿಳಾ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಏಕೈಕ ರಾಜ್ಯವೆಂದರೆ ಗುಜರಾತ್. ಕೇಂದ್ರ ಕಾನೂನು ಸಚಿವಾಲಯವು ಸಂಸತ್ತಿನ ಮುಂದೆ ಇರಿಸಿದ್ದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವ ಮೂಲಕ ‘ದಿ ಪ್ರಿಂಟ್’ ಪೋರ್ಟಲ್ ಈ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದೆ.
ಇದು ಉನ್ನತ ನ್ಯಾಯಾಂಗದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಎಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ ಇದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು ಲಿಂಗ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದಲ್ಲಿನ ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದೆ.
ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಐದು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳು – ಗುಜರಾತ್, ಬಾಂಬೆ, ಕರ್ನಾಟಕ, ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಹರಿಯಾಣ – ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಕೊಲಿಜಿಯಂ ಸದಸ್ಯರನ್ನಾಗಿ ಹೊಂದಿವೆ. 2018 ರಿಂದ, 608 ವಕೀಲರು ವಿವಿಧ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾಗಿ ಬಡ್ತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಆ ಪೈಕಿ, ಮಹಿಳೆಯರು 108, ಅಂದರೆ, ಕೇವಲ 17 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು.
ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಹಿಳಾ, ಎಸ್‌ಸಿ ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಟಿ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ನೇಮಕಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನೀರಜ್ ಡಾಂಗಿ ಅವರು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಕೇಳಿದ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಕಾನೂನು ಸಚಿವ ಅರ್ಜುನ್ ರಾಮ್ ಮೇಘವಾಲ್ ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಮೀಸಲಾತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಮೇಘವಾಲ್ ಹೇಳಿದರು.
ಈ ಮಧ್ಯೆ, ದೇಶದ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ 755 ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಲ್ಲಿ 109 ಮಹಿಳೆಯರು. ಇದರರ್ಥ ಉನ್ನತ ನ್ಯಾಯಾಂಗದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಕೇವಲ ಶೇ. 14 ರಷ್ಟಿದೆ.
2023 ರಲ್ಲಿ, ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ. 13 ರಷ್ಟಿತ್ತು. 2011ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇದು ಕೇವಲ ಎರಡು ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ವೃತ್ತಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮಹಿಳೆಯರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದು ಮತ್ತು ಕೊಲಿಜಿಯಂನಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಗರಿಷ್ಠ 79 ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಮೂವರು ಮಾತ್ರ ಮಹಿಳೆಯರು. ಮದ್ರಾಸ್ ಮತ್ತು ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳು ತಲಾ 65 ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಮದ್ರಾಸ್‌ನಲ್ಲಿ 13 ಮತ್ತು ಬಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ 11 ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಿದ್ದಾರೆ.
ಕರ್ನಾಟಕ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ 49 ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಕೇವಲ 8 ಮಂದಿ ಮಾತ್ರ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ 45 ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ಕೇವಲ ನಾಲ್ವರು ಮಹಿಳೆಯರು.
ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ 39ರಲ್ಲಿ 9 ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು, ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ 43 ರಲ್ಲಿ 6, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 30 ರಲ್ಲಿ 5 ಮತ್ತು ತೆಲಂಗಾಣದಲ್ಲಿ 30 ರಲ್ಲಿ 10 ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಿದ್ದಾರೆ.
ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ, ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ, ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಮಣಿಪುರ, ಒರಿಸ್ಸಾ, ಪಾಟ್ನಾ ಮತ್ತು ಸಿಕ್ಕಿಂ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ತಲಾ ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಿದ್ದಾರೆ.
