“..ದಸರಾ ಹಬ್ಬದ ವೈಭವ, ಶಾಂತಿ, ಧಾರ್ಮಿಕತೆಯ ಜೊತೆಗೆ ರಾಜಮನೆತನದ ಪರಂಪರೆಯ ಸ್ಪರ್ಶವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಆಕರ್ಷಣೆ ಎಂದರೆ ಜಂಬೂಸವಾರಿಯ ಅಂಬಾರಿ..” ಯುವ ಲೇಖಕ ಲಿಖಿತ್ ಹೊನ್ನಾಪುರ ಅವರ ಬರಹದಲ್ಲಿ
ಮೈಸೂರು ದಸರಾ ಹಬ್ಬವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. “ನಾಡಹಬ್ಬ” ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದ ಈ ಹಬ್ಬವು ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರು ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ದಸರಾ ಹಬ್ಬದ ವೈಭವ, ಶಾಂತಿ, ಧಾರ್ಮಿಕತೆಯ ಜೊತೆಗೆ ರಾಜಮನೆತನದ ಪರಂಪರೆಯ ಸ್ಪರ್ಶವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಆಕರ್ಷಣೆ ಎಂದರೆ ಜಂಬೂಸವಾರಿಯ ಅಂಬಾರಿ. ಚಿನ್ನದ ಹೊಳಪು, ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ನಿಖರತೆ, ಪರಂಪರೆಯ ವೈಭವ – ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸೇರಿ ಅಂಬಾರಿಯನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದ ಶ್ರೀಮಂತ ಪರಂಪರೆಯ ಸಂಕೇತವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಅಂಬಾರಿಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹುಡುಕಿದರೆ, ಅದು ಸುಮಾರು ಎಂಟು ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದುದು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆನೆಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ಯುದ್ಧಕ್ಕಷ್ಟೇ ಬಳಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ; ಅವು ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಮೆರವಣಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತರ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದವು. ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತ ಆಭರಣವೆಂದರೆ ಅಂಬಾರಿ, ಅದರಲ್ಲಿ ರಾಜರು ಅಥವಾ ದೇವಿಯ ಮೂರ್ತಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವುದು ಗೌರವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು.
15ನೇ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಹಬ್ಬವನ್ನು ವಿಜಯನಗರದ ಹಂಪೆಯಲ್ಲಿ ಬಹು ವೈಭವದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ವಿಜಯದಶಮಿಯಂದು ನೂರಾರು ಆನೆಗಳು, ಕುದುರೆಗಳು, ಸೈನಿಕ ಪಡೆಗಳು, ಸಂಗೀತ-ನೃತ್ಯದ ಬಳಗಗಳು ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಹೋತ್ಸವವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಈ ಮಹಾ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವೇ ಅಂಬಾರಿ.
ಅಂಬಾರಿಯ ಮೂಲವನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಅದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ದೇವಗಿರಿ ಯಾದವರ ಕಾಲದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ. ದೇವಗಿರಿ ಯಾದವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಂಬಾರಿಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಂಬಾರಿ ಕೇವಲ ರಾಜಮನೆತನದ ಆಭರಣವಲ್ಲ, ಅದು ದೇವಾಲಯದ ಉತ್ಸವಗಳ, ವಿಜಯೋತ್ಸವಗಳ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ದೇವಗಿರಿಗೆ ಶತ್ರು ದಾಳಿ ನಡೆಯುವಾಗ ಅಂಬಾರಿ ನಾಶವಾಗುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬಂತು. ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಮುಮ್ಮಡಿ ಸಿಂಗನಾಯಕನೆಂಬ ದೊರೆ ಬಳ್ಳಾರಿಯ ರಾಮದುರ್ಗ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿಸಿದರು.
ಕೋಟೆಯೊಳಗೆ ಅಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಅಂಬಾರಿಯನ್ನು ಕಂಪಿಲರಾಯನು ಮುಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೊರತೆಗೆದು, ದುರ್ಗಾದೇವಿಯ ಮೂರ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪೂಜೆ ನಡೆಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಂಬಾರಿಯು ಕೇವಲ ಒಂದು ಆಭರಣವಲ್ಲ, ದೇವಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದದ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಈ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿತು. ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ಅಂಬಾರಿಯನ್ನು ನೋಡುವಾಗ ಅದರಲ್ಲಿ ದೇವಿಯ ಶಕ್ತಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರು.
ಕಂಪಿಲರಾಯನ ನಂತರ ಆತನ ಪುತ್ರ ಗಂಡುಗಲಿ ಕುಮಾರರಾಮ ಅಧಿಕಾರ ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕುಮಾರರಾಮರು ಯುವ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ಶೌರ್ಯದ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದ್ದು, ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿ ತಮ್ಮ ಜೀವತ್ಯಾಗದ ಮೂಲಕ ನಾಡಿನ ಗೌರವವನ್ನು ಉಳಿಸಿದರು. 1327 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾವಿಗೀಡಾದರು, ಇದರಿಂದ ಕಂಪ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಅಧ್ಯಾಯ ಮುಗಿಯಿತು. ಆದರೆ ಅಂಬಾರಿ ನಾಶವಾಗದೆ ಉಳಿಯಿತು. ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಅಂಬಾರಿಯನ್ನು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು.
ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಹಬ್ಬವು ಅತ್ಯಂತ ಭವ್ಯವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ವಿಜಯದಶಮಿಯಂದು ನೂರಾರು ಆನೆಗಳು, ಸಂಗೀತ-ನೃತ್ಯದ ಬಳಗಗಳು, ಧ್ವಜಪಟಾಕೆಗಳು ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಂಬಾರಿ ಮುಖ್ಯ ಆಕರ್ಷಣೆ ಆಗಿದ್ದು, ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ಅದನ್ನು ನೋಡಲು ಸಾವಿರಾರು ಜನರ ಗುಚ್ಛವಾಗಿ ಸೇರುತ್ತಿದ್ದರು.
ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕುಸಿತದ ನಂತರ ಅಂಬಾರಿಯನ್ನು ಮೊದಲು ಪೆನುಕೊಂಡಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನವು ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡಾಗ ಅಂಬಾರಿಯು ಅಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪಿತು. ಹೀಗಾಗಿ ಅಂಬಾರಿ ಮೈಸೂರು ಒಡೆಯರ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ 409 ವರ್ಷಗಳಿಗೂ ಅಧಿಕ ಕಾಲ ಉಳಿದು, ದಸರಾ ಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ಶಾಶ್ವತ ವೈಭವವನ್ನು ನೀಡಿತು.
ಮೈಸೂರು ಅರಸರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ವಿಜಯದಶಮಿಯಂದು ಅರಮನೆಯ ಆವರಣದಿಂದ ಹೊರಡುವ ಜಂಬೂಸವಾರಿ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಂಬಾರಿ ಹೊತ್ತ ಆನೆ ಕೇಂದ್ರ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅಂಬಾರಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜರು ಕುಳಿತು, ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಪ್ರಜೆಗಳ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿ, ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಗೌರವವನ್ನು ಮೂಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಆದರೆ ಇಂದಿನ ದಸರಾ ಹಬ್ಬದಲ್ಲಿ ರಾಜರು ಅಂಬಾರಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ನಾಡದೇವಿ ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿಯ ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಅಂಬಾರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಿಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ದಸರಾ ದಿನದಂದು ಆನೆ ಅಂಬಾರಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತು, ಜನಸಾಗರದ ಮಧ್ಯೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕಿ ಭಕ್ತಿ, ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ಮತ್ತು ವೈಭವವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
ಅಂಬಾರಿಯ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯು ಅದ್ಭುತವಾಗಿದೆ. ಚಿನ್ನದ ಹೊಳಪು, ಬೆಳ್ಳಿಯ ಅಲಂಕಾರ, ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಕಸೂತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಒಂದು ದೃಶ್ಯ ಮೇರುಕೃತಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತವೆ. ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯ ಮೂರ್ತಿಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಶಿಲ್ಪಗಳ ನಿಖರತೆ, ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರದ ವೈವಿಧ್ಯ—ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಅದನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ದೃಶ್ಯಮಾಲೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಆಭರಣವಲ್ಲ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ, ಕೌಶಲ್ಯದ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಜೀವಂತ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.
ಇಂದಿನ ಮೈಸೂರು ದಸರಾ ಅಂಬಾರಿ ವಿಶ್ವದ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿದೆ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ದೇಶದ ಮೂಲೆಮೂಲೆಗಳಿಂದಲೂ, ವಿದೇಶಗಳಿಂದಲೂ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಮೈಸೂರಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ದಸರಾ ಹಬ್ಬದ ಪಟಾಕಿ ಪ್ರದರ್ಶನ, ನೃತ್ಯಗೋಷ್ಠಿಗಳು, ಜನಪದ ಕಲಾ ತಂಡಗಳು – ಎಲ್ಲಾ ವೀಕ್ಷಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಎಲ್ಲಾ ಜನರ ಕಣ್ಣುಗಳ ಗಮನವು ಅಂಬಾರಿಯ ಮೇಲೆಯೇ ನೆಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ.
ಅಂಬಾರಿ ಕೇವಲ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಭಾಗವಲ್ಲ; ಅದು ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ, ಧಾರ್ಮಿಕತೆಯ, ರಾಜಕೀಯ ಪರಂಪರೆಯ ಜೀವಂತ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ದೇವಗಿರಿ ಯಾದವರಿಂದ ಕಂಪ್ಲಿ, ವಿಜಯನಗರ, ಮೈಸೂರು ಒಡೆಯರವರೆಗೆ ಅಂಬಾರಿಯ ಪಯಣವು ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊತ್ತಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅಂಬಾರಿ ಒಂದು ಶಾಶ್ವತ ಚರಿತ್ರಾ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.
ಮೈಸೂರು ದಸರಾ ಅಂಬಾರಿ ಇಂದಿಗೂ ಕನ್ನಡಿಗರ ಹೆಮ್ಮೆ. ಇದು ನಮ್ಮ ಪರಂಪರೆಯ ಪ್ರತೀಕ, ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಜೀವಂತ ಸಂಕೇತ, ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸದ ಬೆಳಕಿನ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ. ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಅನೇಕ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ನಡುವೆಯೂ ಅಂಬಾರಿ ತನ್ನ ವೈಭವವನ್ನು, ಪವಿತ್ರತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅದು ಕೇವಲ ಚಿನ್ನದ ಹೊಳಪು ಅಥವಾ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ದೃಶ್ಯವಲ್ಲ, ಅದು ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರ ಶೌರ್ಯ, ಧರ್ಮ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಕಲೆ ಎಲ್ಲವೂ ಒಂದೇ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದಲ್ಲಿ.
ಇಂದು ವಿಶ್ವದ ನೋಟ ಮೈಸೂರಿನತ್ತ ಹರಿಯುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಈ ಅಂಬಾರಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಆಭರಣವಲ್ಲ; ಅದು ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸ, ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ನಮ್ಮ ಕಲೆಯ, ನಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕತೆಯ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದೆ.
